Dlaczego Katar jest kontrowersyjnym gospodarzem mundialu?
Wybór Kataru na gospodarza tegorocznych mistrzostw świata FIFA wywołał wiwatujące brawa na ulicach Doha podczas obchodów pierwszej edycji turnieju, który odbędzie się w świecie arabskim.
Ale wybór, którego dokonano w 2010 roku, wywołał natychmiastową krytykę – dotyczącą logistyki zorganizowania imprezy sportowej w kraju, w którym temperatury latem regularnie przekraczają 37 stopni Celsjusza; w związku z zarzutami przekupstwa i korupcji wśród urzędników FIFA, którzy głosowali na Katar; oraz obawami dotyczącymi łamania praw człowieka, które utrzymują się od tamtej pory.
Teraz, gdy mistrzostwa świata się już zaczęły, kraj Zatoki Perskiej spodziewa się przybycia ponad miliona fanów. A kolejne miliardy obejrzą 64 mecze turnieju. Jednak kontrowersje nie ucichły.
Ostatnio nawet były szef FIFA nazwał wybór Kataru błędem.
– To był zły wybór. Jako ówczesny prezydent byłem za to odpowiedzialny – powiedział Sepp Blatter, którego kadencja jako administratora FIFA zakończyła się w 2015 roku w związku ze skandalem korupcyjnym.
Brak infrastruktury i śmierć pracowników migrujących
Katar jest najmniejszym krajem, który kiedykolwiek był gospodarzem Mistrzostw Świata, złożonej międzynarodowej imprezy sportowej, która przyciąga ogromną liczbę gości i wymaga infrastruktury, aby ich pomieścić.
Mając zaledwie 4471 mil kwadratowych, Katar jest mniejszy niż stan Connecticut o około 20%. Znaczna część kraju to jałowa piaszczysta równina, a większość z 2,8 miliona mieszkańców mieszka w okolicy stolicy Doha.
Kiedy wygrał selekcję w 2010 roku, Katarowi brakowało wielu stadionów, hoteli i autostrad potrzebnych do zorganizowania turnieju. Aby je zbudować, kraj zwrócił się do swojej ogromnej populacji pracowników migrujących, którzy stanowią 90% lub więcej siły roboczej. (Tylko około 300 000 mieszkańców Kataru to obywatele Kataru. Znacznie większa ich liczba to pracownicy migrujący, których wizy są powiązane z ich zatrudnieniem, co jest powszechnym systemem na Bliskim Wschodzie).
Warunki pracy i życia tych pracowników migrujących były często wyzyskiem i niebezpieczne.
Dochodzenie przeprowadzone w 2021 r. przez gazetę Guardian wykazało, że od 2010 r. ponad 6500 pracowników migrujących z pięciu krajów Azji Południowej zmarło w Katarze z różnych przyczyn – wypadków w miejscu pracy, wypadków samochodowych, samobójstw i innych przyczyn, w tym upałów.
„Niektórzy z nich to pracownicy, którzy zasłabli na budowie stadionu i zmarli po zdjęciu z niego. Inni zginęli w wypadkach drogowych w drodze do pracy firmowym autobusem. A wielu innych zmarło nagle w niewyjaśniony sposób podczas pracy w bozach” – powiedział Pete Pattison, jeden z reporterów prowadzących śledztwo, w zeszłym roku w wywiadzie dla NPR.
FIFA i Katar kwestionują tę liczbę. Katar twierdzi, że tylko trzy osoby zmarły bezpośrednio w wyniku pracy na budowach Mistrzostw Świata i potwierdza śmierć 37 pracowników, którzy „nie byli związani z pracą”.
Katar postrzega również mistrzostwa świata jako „niesamowitą okazję do podniesienia standardów socjalnych”, a urzędnicy twierdzą, że warunki dla pracowników poprawiły się od czasu selekcji: w 2014 r. Powiedzmy, że nowe przepisy nie zawsze są egzekwowane).
W maju koalicja organizacji zajmujących się prawami człowieka zaapelowała do FIFA i Kataru o utworzenie funduszu naprawczego – puli pieniędzy, która może zostać wykorzystana na odszkodowania dla pracowników migrujących oraz rodzin tych, którzy zginęli, za nadużycia, jakich doznali podczas budowy stadionów i innych obiektów infrastruktury niezbędnej do mundialu.
Fundusz, jak mówią, powinien wynieść nie mniej niż 440 milionów dolarów – tyle samo, co nagroda pieniężna Pucharu Świata.
„Wierzymy, że gracze nie chcą grać na stadionach, za których budowę zginęli robotnicy. Uważamy, że kibice nie chcą przebywać w hotelach ani korzystać z metra, za budowę którego zginęli robotnicy” — powiedział Minky Worden, dyrektor ds. globalnych inicjatyw w Human Rights Watch, jednej z organizacji wzywających do funduszu.
Inne naruszenia praw człowieka
Obawy związane z łamaniem praw człowieka wykraczają poza traktowanie pracowników migrujących. „Jednym słowem sytuacja w zakresie praw człowieka w Katarze jest zła” – powiedział Worden NPR.
Kilka tygodni temu Human Rights Watch wezwał dziennikarzy, by spojrzeli poza piłkę nożną, publikując 42-stronicowy raport podsumowujący to, co określił jako „liczne obawy dotyczące praw człowieka związane z przygotowaniami Kataru do Mistrzostw Świata 2022”.
Kodeks karny Kataru penalizuje seks pozamałżeński, co doprowadziło do ścigania ofiar gwałtu. A homoseksualizm jest skutecznie karany: seks między mężczyznami podlega karze do siedmiu lat więzienia, a mężczyźni, którzy „podżegają” lub „nakłaniają” innego mężczyznę do popełnienia „aktu sodomii lub niemoralności”, mogą zostać skazani na karę pozbawienia wolności od jednego do trzech lat.
W niedawnym wywiadzie dla niemieckiego nadawcy, ambasador Kataru na Mistrzostwach Świata opisał homoseksualizm jako „uszkodzenie umysłu”.
„Najważniejsze jest to, że wszyscy zaakceptują fakt, że tu przyjechali. Ale będą musieli zaakceptować nasze zasady” – powiedział ambasador Khalid Salman, były zawodnik reprezentacji Kataru. Komentarze zostały powszechnie potępione przez zachodnich urzędników, w tym Departament Stanu USA.
Zwolennicy twierdzą, że osoby LGBTQ w Katarze są poddawane terapii konwersyjnej, nękaniu przez władze i uwięzieniu.
„Strach jest tak bardzo realny” – powiedział dr Nasser Mohamed, który wychował się w ultrakonserwatywnej społeczności Kataru i złożył wniosek o azyl w USA z obawy przed zemstą za swoją seksualność.
Zarzuty łapownictwa i korupcji
Wybór Kataru na gospodarza mistrzostw świata od dawna był pod presją zarzutów o przekupstwo i korupcję.
Wybór został ogłoszony w 2010 roku po serii głosów przedstawicieli FIFA. Katar wygrał z ofertami złożonymi przez USA, Koreę Południową, Japonię i Australię.
Przez lata różni działacze, zarówno z FIFA, jak i innych organizacji, byli oskarżani o przyjmowanie lub zabieganie o łapówki w celu poprowadzenia mundialu do Kataru.
„Było tak wiele zarzutów o korupcję w stosunku do kandydatury Kataru – o toczące się machinacje polityczne, jeśli chodzi o umowy rządowe, umowy gazowe między krajami, które miałyby głosować nad tym, kto będzie gospodarzem finałów mistrzostw świata” – powiedział James Montague, dziennikarz, który pisał o Katarze i mundialu, mówiąc w wywiadzie dla NPR’s Throughline.
Około tuzina urzędników FIFA zaangażowanych w selekcję otrzymało od tej pory zakazy od organizacji – w tym jej były prezydent Blatter – lub zostało oskarżonych o zarzuty korupcji. W 2019 roku wielki francuski piłkarz i były szef europejskiej piłki nożnej Michel Platini został aresztowany podczas śledztwa w sprawie płatności w wysokości 2 milionów dolarów związanej z jego staraniami o sprowadzenie mistrzostw świata do Kataru. Blatter i Platini zaprzeczyli, jakoby popełnili wykroczenie.
Dochodzenie FIFA z 2014 r. Uniewinniło katarskich urzędników z wszelkich nieprawidłowości, umożliwiając kontynuowanie turnieju.
